ترک سیاست‎های شیطانی

زاذان از امام علی علیه السلام نقل می‎کند که:

از پیامبر شنیدم که مکر و فریب و خیانت در آتش جهنم است، اگر چنین نبود همانا من از همه مردم عرب در سیاست بازی قوی‎تر و سیاست‎بازتر بودم.

 

سیاست دروغین معاویه

” وَاللهِ ما معاویه بأدهَی مِنِّی، وَلکِنَّهُ یَغدرُ وَ یَفجرُ. وَ لَولا کرَاهیّه الغَدر لَکُنتُ مِن أدهَی النّاس، وَ لکِن کُلُّ غُدره فُجرهٍ، وَ کلُّ فُجرهٌ کفَرَه. «وَ لِکلّ غَادِر لِواءٌ یُعرَفُ بِهِ یَومَ القِیامَه.» وَاللهِ مَا أُستَغفلُ بِالمکِیدهِ، وَلا اُستَغمَزُ بِالشَّدیدهِ.(۱)

سوگند به خدا! معاویه از من سیاستمدارتر نیست، اما معاویه حلیه‎گر و جنایتکار است، اگر نیرنگ ناپسند نبود من زیرکترین افراد بودم.

ولی هر نیرنگی گناه، و هر گناهی نوعی کفر و انکار است، روز رستاخیر در دست هر حیله‎گری پرچمی است که با آن شناخته می‎شود.

به خدا سوگند! من با فریبکاری غافلگیر نمی‎شوم، و با سخت‎گیری ناتوان نخواهم شد.

 

صبر و بردباری در امور سیاسی

روزی حضرت علی علیه السلام با رسول خدا صلی الله علیه و آله به طرف مسجد قبا می‎رفتند و باغات سرسبز و درختان انبوهی که در آن قسمت از مدینه قرار داشت را تماشا می‎کردند.

امام علی علیه السلام فرمود: یا رسول الله باغات زیبایی است.

پیامبر فرمود: باغات تو در بهشت سرسبزتر است. و آنگاه علی علیه السلام را در آغوش گرفت و گریست و فرمود:

«به یاد کینه توزی‎های مردم نسبت به تو افتادم، که پس از من بر تو روا می‎دارند.»

امام پرسید: من چه باید بکنم؟

پیامبر فرمود: باید صبر کنی و بردبار باشی.

حضرت پس از رسول خدا در برابر تمام مصیبت‎ها، اهانت‎ها، و مظلومیت‎ها صبر کرد، که در خطبه ۳ فرمود:

صَبَرتُ وَ فِی العَین قَذی وَ فِی الحَلق شَجی؛ صبر کردم در حالی که خار در چشم و استخوان در گلو داشتم. (۲)

 

علل نظارت و همکاری امام با خلفاء

می‎پرسند که:

اهل‎بیت علیهم السلام ذلت‎پذیر نبودند، و سر تسلیم فرود نمی‎آوردند، که علی علیه السلام پس از کودتای سقیفه تسلیم نشد و کار به شهادت فرزند و کتک خوردن همسرش کشید.

اما چرا در هفته‎های پس از شهادت حضرت زهرا به مسجد می‎رفت، و در نماز جماعت ابابکر حاضر شد، و در مشورت‎های نظامی ابابکر و عمر شرکت داشت و همکاری می‎کرد؟

پاسخ سوال یاد شده با توجه به خطراتی که اساس اسلام را تهدید می‎کرد، روشن است.

زیرا پس از وفات رسول خدا یورش‎ها و تهاجمات فراوانی دامنگیر اسلام شد که ضرورت همکاری را به اثبات می‎رساند، مانند:

– مسیلمه کذّاب چهل هزار نیروی نظامی فراهم کرد، و ادعای پیامبری داشت و عباراتی شبیه آیات قرآن درست کرد و می‎خواست به مدینه حمله کند، که اگر موفق می‎شد، همه چیز را نابود می‎کرد و اهل‎بیت ‎علیهم السلام را به شهادت می‎رساند، و قبر و روضه رسول خدا را ویران می‎ساخت.

– زنی از قبیله بین تمیم بنام «سجاح» که ادعای پیامبری کرد، با اشعار و عبارات زیبایی که می‎سرود، عده‎ای را دور خود جمع کرد و باعث شد که عده زیادی مرتد شوند.

– برخی از سران قبائل سر به مخالفت برداشته، تاجگذاری کردند، و خود را پادشاه آن منطقه نامیدند، مانند: نعمان بن منذر در بحرین و لقیط بن مالک در بحرین، که او را ذوالتّاج می‎نامیدند.

و خطر آنقدر جدی بود که همه مخالفان ناچار شدند، متحد گردند که خلیفه سوم نیز خدمت حضرت امیرالمومنین علیه السلام آمد و گفت:

ای پسرعمو، وضع خطرناک را می‎بینی، اگر همکاری نکنی، همه ما در خطریم.

و تا امام علی علیه السلام اعلام همکاری نکرده بود، و در نماز و اجتماعات آنها شرکت نکرد، خلیفه سوم نیز احتیاط می‎کرد و لشگریان را از مدینه خارج نمی‎ساخت، پس از اعلام همکاری حضرت علی علیه السلام، لشگر فراهم آورده و به خارج مدینه اعزام کرد.

امام خود نسبت به اینگونه از واقعیت‎ها توضیح می‎فرماید:

“من دست کشیدم، تا آنجا که دیدم گروهی از اسلام بازگشته، می‎خواهند دین محمد(صلی الله علیه و آله) را نابود سازند، پس ترسیدم که اگر اسلام و طرفدارنش را یاری نکنم رخنه‎ای در آن ببینم یا شاهد نابودی آن باشم، که مصیبت آن بر من سخت‎تر از رها کردن حکومت بر شماست.”(۳)

 

علل بردباری امام علی علیه السلام در مبارزات با انحرافات

پس از ۲۵ سال حکومت، آنان که به حاکمیت ارزش‎ها و احکام اسلامی توجهی نداشتند، بدعت‎ها شکل گرفت و احکام دروغین فراوانی را مطرح کردند، که مردم را از اسلام و احکام ناب منحرف و به دستورالعمل‎هایی عادت داده بودند که از احکام اسلام بیگانه بود.

آنگاه که حضرت علی علیه السلام به حکومت رسید با هزاران مشکل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی روبرو بود و نمی‎توانست افکار و آراء جامعه را با دستورالعمل و بخشنامه تغییر دهد.

تا فرمود: نماز مستحبی را به جماعت نخوانید. (که خلیفه دوم دستور داده بود بخوانند)

فریاد عموم مردم بلند شد:

(کجائی عمر که بنگری علی نمی‎گذارد نماز مستحبی را به جماعت بخوانیم.)

اینجاست که مشکل فرهنگی و بینشی را با دستورالعمل‎ها و بخشنامه‎ها نمی‎شود به زودی عوض کرد.

امام در یک سخنرانی عمومی بردباری خود را در مبارزه با انحرافات و بدعت‎ها اینگونه بیان فرمود:

(اگر حکم الهی را اظهار کنم و تحریف‎ها را کنار زنم، از اطراف من پراکنده می‎شوند.)

سوگند به خدا به مردم گفتم:

“که در ماه رمضان جز برای نماز واجب به جماعت حاضر نشوند، که خواندن نماز مستحبی به جماعت بدعت است.”

اما بعضی از لشگریان که در پیرامون من می‎جنگیدند، فریاد زدند:

“ای اهل اسلام، سنت عمر را تغییر دادند، و علی ما را از نماز خواندن مستحبی به جماعت باز می‎دارد.”

ترسیدم در گوشه‎ای از لشگریانم شورشی برپا شود (۴) ؛ “اگر مقام ابراهیم را که عمر تغییر داد به همان مکانی می‎گذاشتم که پیامبر اکرم قرار داده بود و فدک را به صاحب اصلیش می‎دادم و پیمانه رسول خدا را به مقدار تعیین شده پیامبر اسلام باز می‎گرداندم و خانه جعفر را که در توسعه مسجد به زور خراب کردند، باز پس می‎گرفتم و احکام و قضاوت‎های ظالمانه را طرد می‎کردم و زنان مسلمان را که بدون حقی گرفتند و با آنان ازدواج کردند به خانواده‎هایشان برمی‎گرداندم و دفتر حقوق را به روش حقوق پیامبر خدا تغییر می‎دادم و دفتر بخشش‎ها و امتیاز دادن‎ها را نابود می‎کردم و مسجد رسول خدا را آنگونه که لازم بود درست می‎کردم و درهایی که بی‎جا باز کردند را می‎بستم و مسح بر روی کفش را منع می‎کردم و بر خورنده آبجو، حدّ شراب می‎زدم و متعه و حج تمتع را حلال اعلام می‎کردم و دستور می‎دادم که بر جنازه‎ها پنج تکبیر بگویند و بسم الله را در نماز بلند بگویند و مردم را به حکم قرآن باز می‎گرداندم و طلاق را مطابق اسلام جاری می‎کردم و صدقات را از اقشار مردم می‎گرفتم، به یقین از اطراف من پراکنده می‎شدند، من تا دستور دادم که نماز مستحبی را به جماعت نخوانند که بدعت است، جمعی از لشگریان من فریاد زدند که ای اهل اسلام، سنت عمر را تغییر دادند، ترسیدم که لشگریانم پراکنده شوند.”

 

پی نوشت ها:

۱- عقاب الاعمال، ص ۳۲۰- و خطبه ۲۰۰ نهج البلاغه معجم المفهرس محمد دشتی، اسناد و مدارک این خطبه به شرح زیر است:

اصول کافی، ج۲، ص ۳۳۸، ح ۸: کلینی (متوفای ۳۲۸ هـ) / منهاج البراعه، ج۲، ص۳۰۶، ابن راوندی (متوفای ۵۷۳ هـ) / کتاب ارشاد، ص ۱۴۱، شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ هـ) / کتاب صفین، ص ۲۰۴، نصربن مزاحم (متوفای ۲۱۲ هـ) / أنساب الاشراف، ص ۱۸۶/۱۷۴، بلاذری (متوفای ۲۷۶هـ) / بحارالانوار، ج ۴۰،  ص ۱۹۳ و ج ۴۱ ص ۱۲۹، مجلسی (متوفای ۱۱۱۰ هـ) / بحارالانوار، ج ۷۲، ص۲۹۰، ح ۱۴، مجلسی (متوفای ۱۱۱۰ هـ) / روضه کافی، ج ۸، ص ۲۴، ح ۴، کلینی(متوفای ۳۲۸هـ) / سنن، ج ۴، ص۱۲۲ ب ۲۸، ح۱۵۸۱، ترمذی (متوفای ۲۹۷هـ) / کتاب الوافی، ج ۵، ص۹۲۳، فیض کاشانی (متوفای ۱۰۹۱هـ) / بحارالانوار، ج۳۳، ص۱۹۷ و ۴۸۳ ب۱۷، مجلسی (متوفای ۱۱۱۰هـ) / ینابیع الموده، ص۱۷۷، ب۵۱ و ج۱ ص ۴۵۴، قندوزی حنفی (متوفای ۱۲۹۴هـ).

۲- مناقب ابن شهر آشوب، ج۱، ص۳۲۲ .

۳-  نامه ۶۲ نهج البلاغه، معجم المفهرس محمد دشتی .

۴- روضه کافی، ص ۵۸ و ۶۳/ تاریخ الخلفاء سیوطی، ص ۱۳۶ .

 

منبع:

امام علی علیه السلام و مسائل سیاسی، محمد دشتی، ج ۲ .