پايگاه اطلاع رساني دفتر امام جمعه گلپايگان
ماه مبارک رمضان و لحظات پاک و نورانی آن اگر چه فضای معنوی خاصی ایجاد می کند تا خودسازی های اخلاقی رونق گیرند و درون نگری ها و مقابله با صفات نکوهیده شدت یابند و خلوت های عاشقانه و مناجات های عارفانه به اوج رسند و عبادت های « فردی » برای تهذیب نفس و طی مراحل تقوا و تقرب افزون گردند لکن گرایش ها و تلاش های « اجتماعی » و رویکردها و مراقبت های « سیاسی » نیز در این ماه شریف دارای جایگاه خاص می باشند.
این از مشخصه های بارز دین مبین اسلام است که در تمام عبادت ها و در کنار همه پرورش های اخلاقی و معنوی گرایش های اجتماعی و سیاسی را نیز به صورت جلوه ای از تعالیم و قوانین جامع خود به تجلی و ظهور در می آورد تا این بینش و شناخت را به اهل ایمان منتقل سازد که اولا اسلام دین زندگی است و به تمام ابعاد آفرینش انسان و همه نیازهای او نظر می گسترد و تلاش های معنوی را با فعالیت های اجتماعی و سیاسی ممزوج می سازد و بین دنیا و آخرت موازنه ایجاد می کند تا انسان را مطابق با نیازهای اصیل فطری و طبیعی او که هم « روحی و معنوی » و هم « جسمی و مادی » می باشد به رشد و کمال برساند.
ثانیاً اسلام عزلت و رهبانیت را طردمی کند و برای گرایشات اخلاقی و رویکردهای خاص تهذیبی و درون گرایانه در صورتی ارزش و اعتبار قائل است که انسان را آنگونه بپرورد که شخصیتی جامع به دست آورد و ثمره خودسازی های فردی خویش را در حیات اجتماعی و سیاسی متجلی سازد و برای جامعه انسانی مفید و سازنده و راهگشا باشد.
ثالثا اسلام مسلمان عابد و زاهد و در عین حال گوشه گیر و بریده از اجتماع و تهی از بینش و آگاهی های سیاسی و گریزان از وظایف و مسئولیت های اجتماعی و سیاسی خاصی که تعالیم و قوانین الهی مشخص می سازند را کامل نمی داند و این نوع دینداری و اسلام گرایی و عبادت را ناقص معرفی می کند و طبیعی است که مسلمانان متمایل به این شیوه متضاد با حقیقت اسلام اجر و پاداشی متناسب با عمل خود به دست می آورند و به هیچ وجه قابل مقایسه با مسلمانان عابد و متقی و حاضر در عرصه های زندگی اجتماعی و سیاسی و کوشنده برای تحقق تعالیم جامع و زندگی ساز اسلام در گستره حیات دنیا قابل مقایسه نمی باشند.
رویکردهای اجتماعی و تلاش های سیاسی درنگاه دین مبین حق تا آنجا حائز اهمیت است که علاوه بر آمیختن آن در عبادت بزرگ و شریف « نماز » (۱) در ماه مبارک رمضان و در عبادت عظیم و نقش آفرین « روزه » نیز این رویکردها و تلاش ها را ضروری و لازم می داند و برآنها اصرار می ورزد.
در میان رهنمودهای ائمه دین (علیهم السّلام) در باره ضرورت فعالیت های خالصانه اجتماعی و سیاسی در ماه مبارک رمضان و نقش روزه در تسهیل آن دعای حضرت امام سجاد(علیه السّلام) را یکی از نمونه ها و مصادیق تامل برانگیز می یابیم .
امام سجاد(علیه السّلام) در بخشی از دعاهای مربوط به ماه مبارک رمضان اینگونه با حضرت پروردگار مناجات می کند :
« ای خداوند در این ماه ما را موفق دار که به خویشاوندانمان نیکی کنیم و به دیدارشان بشتابیم و همسایگانمان را به بخشش و عطای خویش بنوازیم و اموالمان را از هرچه به ناحق برآن افزوده ایم پیراسته داریم و با ادای زکات پاکیزه گردانیم و با آنان که از ما گسیخته اند بپیوندیم و با آن که در حق ماستمی روا داشته به مقتضای انصاف رفتار کنیم و با آن کس که با ما دشمنی ورزیده دوستی کنیم جز آن کسانی که به خاطر رضای تو با آنان دشمن شده ایم که با چنین دشمنی هیچ گاه سخن از دوستی نگوئیم و همدل نشویم . » (۲ )
در این دعای شریف هم گرایشات اجتماعی و هم رویکردهای سیاسی را می توان به تعمق گذاشت .
۱ ـ گرایشات و تلاش و فعالیت های اجتماعی به صورت ذیل در این دعا مورد توجه قرار گرفته است .
دیدار از خویشان و نزدیکان و نیکی درحق آنان یکی از اعمال صالح و ممدوح اجتماعی است که تعالیم و معارف اسلامی به شدت نسبت به انجام آن اصرار می ورزند.این عمل در اسلام « صله رحم » نام گرفته است و در متن معارف دین برای عامل به این دستورالعمل اجر و پاداش فراوانی در نظر گرفته شده و قطع این رابطه و پیوند از گناهان کبیره معرفی شده است .
ارتباط با « همسایگان » و عطا و بخشش نسبت به آنان ـ به ویژه اگر محتاج و فقیر و نیازمند باشند ـ از دیگر فعالیت های اجتماعی محسوب می شود که موجب جلب خشنودی خدا و رفع تنگناها و پیوند قلوب و ازدیاد و رونق روابط اجتماعی صحیح و سازنده می گردد. همچنین این گرایش در رفع کدورت ها و ناراحتی ها بین همسایگان ـ که گاهی در زندگی روزمره و براساس سوظن ها یا فعالیت های عناصر سخن چین و اختلاف برانگیز به وجود می آید ـ بسیار موثر است .
پیراسته کردن اموال از آنچه به ناحق بر آن افزوده شده است یکی دیگر از عملکردهایی است که بازندگی اجتماعی پیوند و ارتباط دارد. زیرا اموال و دارایی ها در اثر کار و تلاش درجامعه و با مواجهات و تعاملات با افراد گوناگون و در ضمن معامله ها و داد و ستدها به دست می آیند و در همین صحنه ها و عرصه هاست که سواستفاده ها ـ به صورت گران فروشی یاکم فروشی یااحتکار یا رشوه خواری یا به کارگیری روش های ناجوانمردانه دیگر همچون تخریب شخصیت دیگران با دروغ گویی و تهمت زنی به منظور محروم کردن آنان از حقوق مادی ـ به ظهور و بروز درمی آیند.
پیراسته کردن موال به دو صورت قابل تحقق می باشد. صورت اول جلوگیری از سواستفاده ها و فعالیت های مخرب اقتصادی و حرامخواری و دزدی و ضایع کردن حق الناس می باشد که باید به صورت قاطع و صریح اموال به ناحق تصاحب شده به صاحبان آنها مسترد گردد. صورت دوم پرداخت خمس و زکات است که هیچ ارتباطی با حرامخواری ها و احتکار و ارتشا و دزدی و ضایع کردن حقوق دیگران ندارد بلکه وظیفه ای است که باید همه اهل ایمان با تحقق شرایط خاص به آن مبادرت ورزند و به این وسیله با جلب رضایت خدا و عمل به تکلیف دینی اموال خویش را به تزکیه معنوی و خلوص کامل برسانند.
پیوند با گسیختگان و ایجاد ارتباط مجدد بین خود و آنان یکی دیگر از تلاش های اجتماعی به شمار می آید. این عمل در شرایطی که گسیختگان پیوندها انسان های سالم و صالحی باشند و نه اهل فتنه و نفاق و فریب کاری و اختلاف افکنی ضرورت می یابد و کسانی که در ایجاد ارتباط مجدد پیشقدم شوند در جلب رضایت خدا و تحقق مودت و محبت بین خود و دیگران سبقت گرفته اند.
۲ ـ در دعای شریف حضرت امام سجاد(علیه السّلام) تعابیر دیگری نهفته است که هم دارای مصداق های اجتماعی می باشند و هم می توان مصادیق سیاسی این عبارات را به خوبی به نظاره نشست .
آنچه امام (علیه السلام) در انتهای دعای خویش به صورت درخواست از خداوند مطرح می کند را مجددا مرور می کنیم :
« خداوندا ما را موفق بدار با آن که در حق ما ستمی روا داشته است به مقتضای عدل و انصاف رفتار کنیم و با آن کس که با ما دشمنی ورزیده دوستی کنیم جز آن کسان که به خاطر رضای تو با آنان دشمن شده ایم که با چنین دشمنانی هیچ گاه سخن از دوستی نمی گوئیم و همدل نمی شویم . »
موضوع اول در این بخش از دعا « ستمگران » هستند که هم مصادیق اجتماعی دارند و هم مصادیق سیاسی .
« ستمگران اجتماعی » کسانی هستند که در عرصه های کار و تلاش و در محیط های مختلفی که انسان ها با یکدیگر تعامل و مواجهه دارند با ارتکاب ستم های اقتصادی با تصاحب اموال یا ضایع کردن حقوق مردم و نیز با ارتکاب ستم های امنیتی با مختل کردن آسایش و آرامش توده های مردم و همچنین با ارتکاب ستم های مرتبط با آبرو و حیثیت افراد با ترویج دروغ و تهمت و دشنام و هتاکی و پرده دری علیه آنان جامعه انسانی را با مشکل و رنج و ترس و هراس مواجه می سازند.
« ستمگران سیاسی » نظام های حکومتی جور می باشند که به سرزمین های اسلامی تهاجم و تعدی می ورزند و آزادی و استقلال ملل مسلمان را در معرض خطر اضمحلال قرار می دهند. اینان در ادوار مختلف تاریخ و از جمله هم امروز جهان اسلام را هدف تحرکات و فعالیت های مخرب نظامی خویش قرار داده و می دهند و به همین دلیل دفاع از اسلام و تمامیت ارضی و استقلال سرزمین های اسلامی واجب می گردد و جبهه توحید باید با انسجام و اتحاد و اقتدار کامل به مقابله با تعدی و تجاوز آنان بپردازد.
همچنان که در متن دعای حضرت امام زین العابدین (علیه السّلام) آمده است در مقابله با ستم اجتماعی و ستم سیاسی باید با عدل و انصاف عمل نمود و این وظیفه ای است که تعالیم مقدس اسلام برای اهل ایمان مشخص نموده است . قرآن کریم به صراحت تمام ضمن توصیه و فرمان بر جهاد علیه ستمگران اهل ایمان را در مقابله با آنان دعوت به پرهیز از جور و ستم و گرایش به عدل می نماید :
« در راه خدا با آنان که به جنگ و مقاتله با شما برخاسته اند جهاد کنید لکن ستمکار نباشید که خداوند ستمگران را دوست نمی دارد.» (۳ )
موضوع دوم در این بخش از دعا « دوستی و دشمنی در راه خدا » می باشد که در صحنه های مختلف حیات سیاسی ـ در ابعاد داخلی و خارجی ـ تحقق می یابد ـ دشمنی در راه خدا علاوه بر ابعاد سیاسی دارای ابعاد اجتماعی نیز می باشد که مخالفان دین خدا تنها نظام های سیاسی و حکومتی باطل نیستند و دشمنان اجتماعی دین خداـ یعنی ملحدان و فاسقان و فاسدان و قاتلان و باندهای تبهکار و برهم زنندگان امنیت اجتماعی ـ در داخل جامعه اسلامی از مصادیق دعای امام سجاد(علیه السّلام) به شمار می روند. لکن باید توجه داشت که دشمنان سیاسی اسلام به ویژه در سطح خارجی فراوان و این نوع عداوت و دشمنی با دین خدا دارای وسعت و گسترش خاص می باشد و از همین روست که تعالیم قرآن و رهنمودهای پیشوایان دین (علیهم السّلام) به طور وسیع با مطرح کردن اصل دوستی و دشمنی در راه خدا به رعایت این اصل و قانون توسط اهل ایمان فرمان می دهند.
قرآن کریم ضمن توصیه های مکرر به دشمنی و جهاد و مبارزه با دشمنان دین خدا مسلمانان را از دوستی با آنان نهی می فرماید و به صراحت اعلام می کند : « ای اهل ایمان مبادا کافران را به دوستی گرفته و مومنان را رهاکنید . آیا می خواهید خدا را بر (مجازات عصیان و سرکشی خود) حجتی آشکار گردانید » (۵ )
در کنار آیات فراوان قرآن کریم در موضوع دوستی و دشمنی در راه خدا و مواجهه و معارضه با جبهه مشترک کفر و شرک و نفاق در هر عصر و زمان رهنمودهای صریح پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امامان (علیهم السّلام) قرار دارند.
این سخن از رسول گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) که می فرماید : « بهترین کارها دوستی و دشمنی در راه خداست » (۶ )و این رهنمود از امیرمومنان (علیه السّلام) که اعلام می دارد : « بپرهیز از این که دشمنان خدا را دوست بداری » (۷ ) نمونه هایی از روایات بی شماری است که موضوع آنها « دوستی و دشمنی در راه خدا » می باشد.
حضرت امام سجاد(علیه السّلام) دردعای خویش تصریح می نماید که ما در راه رضا و خشنودی خدا با افراد و گروه ها و جریان ها و حکومت هایی که در نقطه مقابل دین اسلام قرار دارند دشمنی می ورزیم . این تاکید در دعای امام (علیه السّلام) به همراه آیات و روایاتی که به صورت نمونه از نظر گذشت به وضوح این حقیقت را به اثبات می رساند که اولااسلام دین « صلح کل » نمی باشد و آنگونه نیست که با همه افراد و نظام ها و حکومت ها دوستی و مودت بورزد و در شرایطی که آنان سرزمین های اسلامی را در معرض تعدی و تجاوز قرار داده اند سکوت اختیار کند و به دفاع از دین و ملل مسلمان نپردازد و به جهاد و مبارزه با دشمنان اهتمام نورزد و به دیپلماسی لبخند و سازش و تسامح و تسلیم و ذلت روی آورد و بر متاع عظیم و بزرگ و گرانبهای هویت دینی و استقلال سرزمین های اسلامی چوب حراج بزند. ثانیا اهمیت دفاع و جهاد مقدس و دشمنی با دشمنان دین خدا آنگونه در نگرش تعالیم جامع اسلام عمیق و حساس و حیاتی است که در دعاها از جمله دعای امام سجاد (علیه السّلام) در ماه مبارک رمضان به توجه و عمل دقیق به آن تصریح می شود و از همین جاست که ماهیت برخی از جریان های فکری و اعتقادی مدعی اسلام و احزاب و جمعیت های سیاسی به ظاهر دینی در داخل و خارج از مرزها که همواره به تبلیغ و ترویج « اسلام صلح کل » می پردازند و در صدد حذف تعالیم و قوانین روشن این دین مبین می باشند و با شگردها و ترفندهای تبلیغاتی مرموز و فریبنده به ترویج « اسلام آمریکایی » در میان جوانان مسلمان کشورهای اسلامی همت می گمارند مشخص می شود که اینان دشمنانی هستند که در لباس دوست رفته اند و نقاب نفاق بر چهره زده اند و باید آنان را شناخت و شناساندن و از این طریق راه را برای رفع تفرقه و تشتت و تحقق قدرت و وحدت مسلمین صاف و هموار نمود.
پی نوشت ها
۱ ـ نماز جماعت و نماز جمعه دو عبادت بزرگ الهی است که تجلی گاه گرایشات و رویکردهای اجتماعی و سیاسی می شوند و باعث می گردند که مسلمانان به هم نزدیک شوند و به محبت و اخوت و وحدت برسند و از جریان ها و رخدادهای سیاسی اطلاع حاصل کنند و به سهم خود در یاری رسانی به اهل ایمان در جنبه های مختلف و متناسب با مشکلات جهان اسلام اهتمام ورزند.
۲ ـ صحیفه سجادیه ترجمه عبدالمحمد آیتی انتشارات سروش ص ۲۶۷ دعای ۴۴
۳ ـ قرآن کریم سوره بقره آیه ۱۹۰
۴ ـ آیه ۹ از سوره تحریم آیه ۹۵ از سوره نسا و آیات ۱۲ و ۱۴ از سوره توبه نمونه هایی از آیات قرآن کریم در باره وجوب و ضرورت جهاد با دشمنان اسلام می باشد.
۵ ـ سوره نسا آیه ۱۴۴
۶ ـ نهج الفصاحه ترجمه ابوالقاسم پاینده انتشارات جاویدان ص ۷۴ روایت ۳۹۰
۷ ـ غررالحکم ترجمه و تنظیم موضوعی به کوشش محمد هاشم رسولی محلاتی دفتر نشر فرهنگ اسلامی ج ۱ ص ۱۱۷
این از مشخصه های بارز دین مبین اسلام است که در تمام عبادت ها و در کنار همه پرورش های اخلاقی و معنوی گرایش های اجتماعی و سیاسی را نیز به صورت جلوه ای از تعالیم و قوانین جامع خود به تجلی و ظهور درمی آورد تا این بینش و شناخت را به اهل ایمان منتقل سازد که اسلام دین زندگی است و به تمام ابعاد آفرینش انسان و همه نیازهای او نظر می گسترد و بین دنیا و آخرت موازنه ایجاد می کند تا انسان را آنگونه بپرورد که شخصیتی جامع به دست آورد
اهمیت دفاع و جهاد مقدس و دشمنی با دشمنان خدا آنگونه در نگرش تعالیم جامع اسلام عمیق و حساس و حیاتی است که در دعاها از جمله دعای امام سجاد(علیه السّلام) در ماه مبارک رمضان به توجه و عمل دقیق به آن تصریح می شود و از همین جاست که ماهیت برخی از جریان های فکری و اعتقادی مدعی اسلام و احزاب و جمعیت های سیاسی به ظاهر دینی در داخل و خارج از مرزها که همواره به تبلیغ « اسلام صلح کل » می پردازند و با شگردها و ترفندهای تبلیغاتی مرموز و فریبنده به ترویج « اسلام آمریکایی » در میان جوانان مسلمان کشورهای اسلامی همت می گمارند مشخص می شود
اسلام مسلمانان عابد و زاهد و درعین حال گوشه گیر و بریده از اجتماع و تهی از بینش و آگاهی های سیاسی و گریزان از وظایف و مسئولیت های اجتماعی و سیاسی را کامل نمی داند و این نوع دینداری و اسلام گرایی و عبادت را ناقص معرفی می کند و اینان را به هیچ وجه با مسلمانان عابد و متقی و حاضر در عرصه های اجتماعی و سیاسی و کوشنده برای تحقق تعالیم جامع زندگی ساز اسلام در گستره حیات دنیا قابل مقایسه نمی داند.
منبع: http://www.bashgah.net
