آمرزش الهى

– قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: إنَّما سُمِّیَ رَمَضانُ؛ لِأَنَّهُ یُرمِضُ الذُّنوبَ(۱) ؛‌ رمضان را به این خاطر رمضان نامیده‏اند که گناهان را مى‏سوزاند .  

– قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: أتَدرونَ لِمَ سُمِّیَ شَعبانُ شَعبانَ؟ لِأَنَّهُ یَتَشَعَّبُ مِنهُ خَیرٌ کَثیرٌ لِرَمَضانَ، و إنَّما سُمِّیَ رَمَضانُ رَمَضانَ؛ لِأَنَّهُ تُرمَضُ فیهِ الذُّنوبُ ـ أی تُحرَقُ ـ (۲) ؛ آیا مى‏دانید که چرا شعبان را شعبان نامیده‏اند؟ چون از آن، خیر فراوان براى رمضان، منشعب مى‏شود، و رمضان را به این خاطر رمضان نامیده‏اند که گناهان در آن، سوزانده مى‏شوند .

– الدرّ المنثور عن عائشه: قیلَ لِلنَّبِیِّ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: یا رَسولَ الله، ما رَمَضانُ؟ قالَ: «أرمَضَ الله‏ُ فیهِ ذُنوبَ المُؤمِنینَ و غَفَرَها لَهُم»(۳) ؛ به پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله گفتند: اى پیامبر خدا! رمضان چیست؟ فرمود: «خداوند در آن، گناهان مؤمنان را مى‏سوزاند و مى‏آمرزد.»

– قال رسول الله‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: مَن صامَ رَمَضانَ و قامَهُ إیمانا وَاحتِسابا غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ،

و مَن قامَ لَیلَهَ القَدرِ إیمانا وَاحتِسابا غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ (۴) ؛ هر کس رمضان را از روى ایمان و براى خدا و پاداش او، روزه بگیرد و به عبادت برخیزد، گناهان گذشته‏اش آمرزیده مى‏شود؛ و هر کس شب قدر را از روى ایمان و به امید پاداش الهى، به عبادت بایستد، گناهان گذشته‏اش بخشوده مى‏گردد. 

– قال رسول الله‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: شَهرُ رَمَضانَ شَهرٌ فَرَضَ الله‏ُ عز و جل عَلَیکُم صِیامَهُ؛ فَمَن صامَهُ إیمانا وَاحتِسابا خَرَجَ مِن ذُنوبِهِ کَیَومَ وَلَدَتهُ اُمُّهُ(۵) ؛ ماه رمضان، ماهى است که خداوند، روزه آن را بر شما واجب ساخت. پس هر کس آن را از روى ایمان و به امید پاداش الهى روزه بدارد، از گناهانش بیرون مى‏آید، همچون روزى که مادرش او را زاده است .

– قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: مَن صامَ رَمَضانَ و خَتَمَهُ بِصَدَقَهٍ؛ و غَدا إلَى المُصَلّى بِغُسلٍ، رَجَعَ مَغفورا لَهُ (۶)؛ هر کس رمضان را روزه بدارد و آن را با صدقه به پایان ببرد و با غسل به نمازگاه برود، آمرزیده باز مى‏گردد .    

– قال رسول الله  صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: یَأمُرُ الله‏ُ مَلَکا یُنادی فی کُلِّ یَومٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ فِی الهَواءِ: أبشِروا عِبادی! فَقَد وَ هَبتُ لَکُم ذُنوبَکُمُ السّالِفَهَ، و شَفَّعتُ بَعضَهُم فی بَعضٍ فی لَیلَهِ القَدرِ، إلاّ مَن أفطَرَ عَلى مُسکِرٍ أو حِقدٍ عَلى أخیهِ المُسلِم(۷)؛ خداوند به فرشته‏اى فرمان مى‏دهد که در هر روز از ماه رمضان در هوا ندا دهد: «اى بندگان من! مژده! گناهان گذشته شما را بخشیدم و شفاعت شما را درباره یکدیگر در شب قدر قبول کردم، مگر آن که با شراب افطار کرده باشد، یا از برادر مسلمانش کینه در دل داشته باشد.»

– قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: إنَّ رَمَضانَ شَهرٌ افتَرَضَ الله‏ُ عز و جل صِیامَهُ، و إنّی سَنَنتُ لِلمُسلِمینَ قِیامَهُ؛ فَمَن صامَهُ إیمانا وَاحتِسابا خَرَجَ مِنَ الذُّنوبِ کَیَومَ وَلَدَتهُ اُمُّهُ(۸) ؛ همانا رمضان، ماهى است که خداوند، روزه آن را واجب کرده است و من قیام (براى نماز) را در آن، سنّت قرار داده‏ام . پس هر کس آن را از روى ایمان و به خاطر ثواب الهى روزه بدارد، از گناهان خارج مى‏شود، همچون روزى که مادرش او را زاده است.

– قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: مَن صامَ رَمَضانَ؛ و عَرَفَ حُدودَهُ؛ و تَحَفَّظَ مِمّا کانَ یَنبَغی لَهُ أن یَتَحَفَّظَ فیهِ، کَفَّرَ ما قَبلَهُ

(۹) ؛ هر کس رمضان را روزه بدارد و حدود آن را بشناسد و خود را از آنچه سزاوار خویشتندارى در این ماه است، نگه بدارد، گناهان پیشین را پاک کرده است.     

آزادى از آتش دوزخ

– قال رسول الله‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: سُمِّیَ شَهرُ رَمَضانَ شَهرَ العِتقِ ؛ لِأَنَّ لله‏ِِ فی کُلِّ یَومٍ ولَیلَهٍ سِتَّمِئَهِ عَتیقٍ، و فی آخِرِهِ مِثلَ ما أعتَقَ فیما مَضى(۱۰) ؛ ماه رمضان را ماه آزادسازى نامیده‏اند‌؛ چون خداوند در هر روز و شب، ششصد آزادشده دارد و نیز در آخر ماه، به اندازه آنچه در (روزها و شب‏هاى) گذشته آزاد کرده است .

– قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: إنَّ الله‏ِِ تَعالى فی کُلِّ لَیلَهٍ مِن رَمَضانَ سِتَّمِئَهِ ألفِ عَتیقٍ مِنَ النّارِ قال البیهقی فی فضائل الأوقات: … (۱۱) ؛ خداوند، در هر شب (ماه) رمضان، ششصد هزار آزادشده از آتش دارد. بیهقى در فضائل الأوقات گفته است: نزد علماى ما، مقصود از عدد یادشده، «فراوانى» است، نه همان عدد یادشده در روایت. و همه اینها ـ که خدا داناتر است ـ براى کسى است که حدود این ماه را بشناسد و حقوق آن را نگه دارد.  پس چون آخرین شب فرا رسد، خداوند به شمار همه آنچه پیش‏تر آزاد کرده، آزاد مى‏کند . 

صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: إنَّ لله‏ِِ فی کُلِّ یَومِ جُمُعَهٍ سِتَّمِئَهِ ألفِ عَتیقٍ مِنَ النّارِ کُلُّهُم قَدِ استَوجَبوها، و فی کُلِّ ساعَهٍ مِن لَیلٍ أو نَهارٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ ألفَ عَتیقٍ مِنَ النّارِ کُلُّهُم قَدِ استَوجَبوها، و لَهُ یَومَ الفِطرِ مِثلُ ما أعتَقَ فِی الشَّهرِ وَالجُمُعَهِ (۱۲)؛ خداوند را در هر روز جمعه، ششصد هزار آزادشده از آتش است که همه آنان شایسته آن‏اند؛ و (خداوند را) در هر ساعت از شب یا روز ماه رمضان، هزار آزادشده از آتش است که همه آنان شایسته آن‏اند؛ و او را در روز فطر، به اندازه آزادشدگان در این ماه و جمعه است .

– قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: إنَّ لله‏ِِ عز و جل عِندَ کُلِّ فَطرَهٍ الفطره: المرَّهُ من الإفطار، عُتَقاءَ مِنَ النّارِ(۱۳)؛ خدا را به هنگام هر نوبت افطار، آزادشدگانى از آتش است .

– قال الإمام الصادق علیه‏السلام: إنَّ لله‏ِِ عز و جل فی کُلِّ لَیلَهٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ عُتَقاءَ و طُلَقاءَ مِنَ النّارِ إلاّ مَن أفطَرَ عَلى مُسکِرٍ، فَإِذا کانَ فی آخِرِ لَیلَهٍ مِنهُ أعتَقَ فیها مِثلَ ما أعتَقَ فی جَمیعِهِ (۱۴) ؛ خدا را در هر شب ماه رمضان، آزادشدگان و رهاشدگانى از آتش است، مگر کسى که با شراب افطار کند . پس چون آخرین شبِ آن فرا رسد، به اندازه همه کسانى که در این ماه آزاد کرده است، آزاد مى‏کند .

– قال الإمام الصادق علیه‏السلام: إذا کانَ أوَّلُ لَیلَهٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ غَفَرَ الله‏ُ لِمَن شاءَ مِنَ الخَلقِ، فَإِذا کانَتِ اللَّیلَهُ الَّتی تَلیها ضاعَفَهُم، فَإِذا کانَتِ اللَّیلَهُ الَّتی تَلیها ضاعَفَ کُلَّ ما أعتَقَ، حَتّى آخِرِ لَیلَهٍ فی شَهرِ رَمَضانَ تَضاعَفَ مِثلَ ما أعتَقَ فی کُلِّ لَیلَهٍ .(۱۵)

امام صادق علیه‏السلام: چون شب اوّل ماه رمضان شود، خداوند، از آفریدگان، هر کس را بخواهد، مى‏آمرزد. پس چون شب بعد فرا رسد، دو برابر آنان را مى‏آمرزد. شب بعد، دو برابر همه آنانى را که آمرزیده و  آزاد کرده است، مى‏آمرزد، تا [آن که در] آخرین شب ماه رمضان، دو برابر آنچه در هر شب آزاد کرده است، از آتش آزاد مى‏کند.    

مجموعه برکات و ویژگى‏هاى ماه رمضان

– قال رسول الله‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ـ فی فَضلِ شَهرِ رَمَضانَ ـ  هُوَ شَهرٌ أوَّلُهُ رَحمَهٌ، و أوسَطُهُ مَغفِرَهٌ، و آخِرُهُ الإِجابَهُ وَالعِتقُ مِنَ النّارِ (۱۶) ؛‌ ـ درباره فضیلت ماه رمضان ـ ماهى است که آغاز آن رحمت، میانه آن آمرزش و پایان آن اجابت [دعا] و آزادى از آتش است .   

– قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ـ مِن خُطبَتِهِ فی آخِرِ جُمُعَهٍ مِن شَعبانَ ـ : یا مَعشَرَ النّاسِ، إذا طَلَعَ هِلالُ شَهرِ رَمَضانَ غُلَّت مَرَدَهُ الشَّیاطینِ، و فُتِّحَت أبوابُ السَّماءِ و أبوابُ الجِنانِ و أبوابُ الرَّحمَهِ، و غُلِّقَت أبوابُ النّارِ (۱۷)؛ پیامبر در خطبه خویش در آخرین جمعه ماه شعبان فرمود: اى گروه مردم! هر گاه هِلال ماه رمضان برآید، شیاطینِ سرکش به بند کشیده مى‏شوند، درهاى آسمان و درهاى بهشت و درهاى رحمت، گشوده، و درهاى آتش، بسته مى‏شوند.    – قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ـ یُبَشِّرُ أصحابَهُ ـ : جاءَکُم رَمَضانُ، جاءَکُم شَهرٌ مُبارَکٌ اِفتَرَضَ الله‏ُ عَلَیکُم صِیامَهُ، تُفَتَّحُ فیهِ أبوابُ الجِنانِ، و تُغَلَّقُ أبوابُ الجَحیمِ، و تُغَلُّ فیهِ الشَّیاطینُ، فیهِ لَیلَهٌ خَیرٌ مِن ألفِ شَهرٍ، مَن حُرِمَ خَیرَها فَقَد حُرِمَ .(۱۸)

پیامبر خدا در مُژده دادن به یاران خویش فرمود: رمضان، شما را فرا رسیده است. ماهى مبارک، شما را فرا رسیده که خداوند، روزه‏دارىِ آن را بر شما واجب ساخته است. در این ماه، درهاى بهشت، گشوده و درهاى جهنّم، بسته مى‏شوند و شیاطین به بند کشیده مى‏شوند. در آن، شبى است که بهتر از هزار ماه است. هر کس از خیر آن محروم شود، به یقین، محروم مانده است .

– قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: إذا کانَ أوَّلُ لَیلَهٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ نادَى الجَلیلُ ـ تَبارَکَ و تَعالى ـ : «… یا جَبرَئیلُ، انزِل عَلَى الأَرضِ فَغُلَّ فیها مَرَدَهَ الشَّیاطینِ حَتّى لایُفسِدوا عَلى عِبادی صَومَهُم.» (۱۹) ؛  چون شب اوّلِ ماه رمضان شود، خداى با عظمت ندا دهد: «… اى جبرئیل! به زمین فرود آى و شیاطین سرکش را به بند کش تا روزه بندگانم را بر آنان تباه نسازند.»

– قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: إذا کانَ أوَّلُ لَیلَهٍ مِن رَمَضانَ فُتِّحَت أبوابُ السَّماءِ فَلا یُغلَقُ مِنها بابٌ حَتّى یَکونَ آخِرُ لَیلَهٍ مِن رَمَضانَ، فَلَیسَ مِن عَبدٍ مُؤمِنٍ یُصَلّی فی لَیلَهٍ مِنها إلاّ کَتَبَ الله‏ُ لَهُ ألفـا و خَمسَمِئَهِ حَسَنَهٍ بِکُلِّ سَجدَهٍ،… (۲۰) ؛ چون اوّلین شب (ماه) رمضان شود، درهاى آسمان، گشوده شوند. پس هیچ درى از آنها بسته نمى‏شود تا آن که آخرین شب رمضان فرا رسد. هیچ بنده مؤمنى در شبى از آن، نماز نخوانَد، مگر آن که خداوند براى هر سجده، هزار و پانصد حسنه بنویسد و برایش خانه‏اى از یاقوت سرخ که شصت هزار در دارد، در بهشت بنا کند که براى هر درى قصرى طلایى و آراسته به یاقوت سرخ است. پس چون اوّلین روز (ماه) رمضان را روزه بگیرد، همه گناهان گذشته‏اش تا مثل آن روز، آمرزیده شود. و هر کس به (ماه) رمضان برسد، هر روز، هفتاد هزار فرشته از نمازِ بامداد تا آنگاه که (خورشید) پوشیده در حجاب شود، براى او آمرزش مى‏طلبند. و براى او در برابر هر سجده‏اى که شب یا روز در ماه رمضان به جا آورده است، درختى خواهد بود که سوار، در (امتداد) سایه آن (باید) پانصد سال راه برود.

پی‌نوشت‌ها:

۱- الفردوس: ۲/۶۰/۲۳۳۹، کنز العمّال: ۸/۴۶۶/۲۳۶۸۸ نقلاً عن محمّد بن منصور السمعانی وابن منده فی أمالیهما، الدرّ المنثور:۱/ ۴۴۴ نقلاً عن ابن مردویه و کلّها عن أنس .

۲- مستدرک الوسائل: ۷/۴۸۴/۸۷۱۰ نقلاً عن القطب الراوندی فی لبّ اللباب؛ کنز العمّال: ۸/۵۹۱/۲۴۲۹۳ نقلاً عن أبی الشیخ فی الثواب والدیلمی عن أنس .

۳- الدرّ المنثور: ۱/ ۴۴۴ نقلاً عن ابن مردویه والأصبهانی .

۴- سنن الترمذی: ۳/۶۷/۶۸۳، صحیح البخاری: ۲/۶۷۲/۱۸۰۲، صحیح مسلم: ۱/۵۲۴/۱۷۵، سنن أبی داود: ۲/۴۹/۱۳۷۲و لیس فیها «و قامه»، فضائل الأوقات للبیهقی:۴۰ / ۵۷؛ فضائل الأشهر الثلاثه: ۱۰۵/ ۹۴ عن ابن عبّاس و ص ۱۴۲/۱۵۴ و لیس فیه ذیله، الأمالی للطوسی: ۱۵۰/۲۴۷ کلاهما عن أبی هریره و لیس فیهما «وقامه»، بحارالأنوار: ۹۶/۳۶۶/۴۲ و ج ۹۷/۱۷/۳۵٫

۵- تهذیب الأحکام: ۴/۱۵۲/۴۲۱ عن عبدالرحمن بن عوف عن أبیه، عوالی اللآلی: ۳/۱۳۲/۱، بحارالأنوار: ۹۶/ ۳۷۵/۶۳ .

۶- ثواب الأعمال: ۱۰۲/۱ عن أنس، بحارالأنوار: ۹۰/۳۶۳ /۱۵؛ المعجم الأوسط : ۶/۵۷/۵۷۸۴ عن أبی هریره، کنز العمّال: ۸/۴۸۲/۲۳۷۳۳ .

۷- الدعوات: ۲۰۷/۵۶۱، بحارالأنوار: ۹۷/ ۵ / ۵ .

۸- مسند ابن حنبل: ۱/۴۱۳ / ۱۶۸۸، سنن ابن ماجه:۱/۴۲۱/۱۳۲۸، سنن النسائی: ۴/۱۵۸، مسند أبی یعلى:۱/۳۹۵ /۸۶۲ کلّها عن عبدالرحمن بن عوف نحوه؛ مستدرک الوسائل: ۷/۳۹۷/۸۵۱۶ نقلاً عن القطب الراوندی فی النوادر عن عبدالرحمن عن أبیه عنه صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و فیه «شهر فرض الله‏ صیامه و سنّ قیامه … .»

۹- مسند ابن حنبل: ۴/۱۱۰/۱۱۵۲۴، صحیح ابن حبّان: ۸/۲۲۰/۳۴۳۳ ، السنن الکبرى: ۴/۵۰۱/۸۵۰۵، مسند أبی یعلى: ۲/۱۹/۱۰۵۳ کلّها عن أبی سعید الخدری، الزهد لابن المبارک (الملحقات): ۲۴/۹۸ عن عطاء بن یسار، کنز العمّال: ۸/۴۸۱/۲۳۷۲۷؛ فضائل الأشهر الثلاثه: ۱۳۱/۱۳۸ عن أبی سعید الخدری.

۱۰- النوادر للأشعری: ۱۸ / ۲ عن إسماعیل بن أبی زیاد عن الإمام الصادق علیه‏السلام، بحارالأنوار: ۹۶/۳۸۱/۶ .

۱۱- شُعَب الإیمان:۳/۳۰۳/۳۶۰۴، فضائل الأوقات للبیهقی: ۴۴/ ۶۹ کلاهما عن الحسن، کنزالعمّال: ۸/۴۷۹/۲۳۷۱۹٫

۱۲- مستدرک الوسائل : ۷ / ۴۸۴ / ۸۷۱۰ نقلاً عن القطب الراوندی فی لبّ اللباب .

۱۳- فضائل الأوقات للبیهقی: ۴۴ / ۶۷ عن أبی اُمامه .

۱۴- الکافی: ۴/۶۸/۷، تهذیب الأحکام: ۴/۱۹۳/۵۵۱، کتاب من لا یحضره الفقیه: ۲/۹۸ /۱۸۳۸، الأمالی للصدوق: ۱۱۳/۹۱ کلّها عن محمّد بن مروان، بحارالأنوار: ۹۶/۳۶۲/۳۱ .

۱۵- الإقبال: ۱/۲۸ عن محمّد بن مروان، المصباح للکفعمیّ: ۸۳۶٫

۱۶- الکافی: ۴/۶۷/۴، تهذیب الأحکام: ۳/۵۸/۱۹۸و ج ۴/۱۵۳/۴۲۳٫

۱۷- الکافی: ۴ / ۶۷ / ۶، تهذیب الأحکام: ۴ / ۱۹۳ / ۵۵۰، کتاب من لا یحضره الفقیه: ۲/۹۷/۱۸۳۳، ثواب الأعمال: ۸۹/۲٫

۱۸- فضائل الأوقات للبیهقی: ۳۷/۴۵، سنن النسائی: ۴/ ۱۲۹، مسند ابن حنبل: ۳/ ۸ / ۷۱۵۱ و ص۴۱۲/۹۵۰۲، الأمالی للمفید: ۱۱۲/۲ و ص ۳۰۱ /۱، بحارالأنوار: ۹۶/۳۶۶/۴۱ .

۱۹- بحار الأنوار: ۹۶/۳۴۸/۵۱، الأمالی للمفید: ۲۳۰/۳، فضائل الأشهر الثلاثه : ۱۲۶ / ۱۳۳، فضائل الأوقات للبیهقی: ۶۴/ ۲۹، تاریخ دمشق : ۵۲ / ۲۹۱، کنز العمّال: ۸ / ۵۸۶ / ۲۴۲۸۱ .

۲۰- فضائل الأوقات للبیهقی: ۴۰/۶۰، شُعب الإیمان: ۳/۳۱۴ / ۳۶۳۵، کنزالعمّال، ۸/۴۷۰/۲۳۷۰۶ .

منبع:

ماه خدا، محمدی ری شهری،‌ج ۱، ص ۵۲٫