پايگاه اطلاع رساني دفتر امام جمعه گلپايگان
خداوند مالک حقیقى همه چیز در همه وقت است، ولى مالکیّت او در روز قیامت و معاد جلوهى دیگرى دارد در آن روز تمام واسطهها و اسباب قطع مىشوند.
نسبتها و خویشاوندىها از بین مىرود. مال و ثروت و فرزندان، ثمرى ندارند. بستگان و نزدیکان نیز فایدهاى نمىرسانند. نه زبان، اجازه عذر تراشى دارد و نه فکر، فرصت تدبیر. تنها راه چاره لطف خداوند است که صاحب اختیار آن روز است.
مالک حقیقى کیست؟
مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ (حمد۴)(خدایى که) مالک روز جزاست.
در اینجا تعبیر به” مالکیت خداوند” شده است، که نهایت سیطره و نفوذ او را بر همه چیز و همه کس در آن روز مشخص مىکند، روزى که همه انسانها در آن دادگاه بزرگ براى حساب حاضر مىشوند، و در برابر مالک حقیقى خود قرار مىگیرند، تمام گفتهها و کارها و حتى اندیشههاى خود را حاضر مىبینند، هیچ چیز حتى به اندازه سر سوزنى نابود نشده و به دست فراموشى نیفتاده است، و اکنون این انسان است که باید بار همه مسئولیت هاى اعمال خود را بر دوش کشد، حتى در آنجا که خود فاعل نبوده، بلکه بنیانگذار سنت و برنامهاى بوده است، باز باید سهم خویش را از مسئولیت بپذیرد.
مالکیّت خداوند، حقیقى است و شامل احاطه و سلطنت است، ولى مالکیّتهاى اعتبارى، از سلطهى مالک خارج مىشود و تحت سلطهى واقعى او نیست.
این مالکیت خدا نتیجه خالقیت و ربوبیت است، آن کس که موجودات را آفریده و تحت حمایت خود پرورش مىدهد، و لحظه به لحظه فیض وجود و هستى به آنها مىبخشد، مالک حقیقى موجودات است.
اما با آنکه خداوند مالک حقیقى همه چیز در همه وقت است، ولى مالکیّت او در روز قیامت و معاد جلوهى دیگرى دارد در آن روز تمام واسطهها و اسباب قطع مىشوند. «تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ» (بقره، ۱۶۶) نسبتها و خویشاوندىها از بین مىرود. «فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ»). مؤمنون، ۱۰۱)
مال و ثروت و فرزندان، ثمرى ندارند. «لا یَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ» (شعراء، ۸۸) بستگان و نزدیکان نیز فایدهاى نمىرسانند. «لَنْ تَنْفَعَکُمْ أَرْحامُکُمْ» (ممتحنه، ۳) نه زبان، اجازه عذر تراشى دارد و نه فکر، فرصت تدبیر. تنها راه چاره لطف خداوند است که صاحب اختیار آن روز است.
به تعبیر دیگر
انسان در این دنیا گاه به کمک دیگرى مىشتابد، با زبانش از او دفاع مىکند، با اموالش از او حمایت مىنماید، با نفرات و قدرتش به کمکش برمىخیزد، و گاه با طرحها و نقشههاى گوناگون، او را زیر پوشش حمایت خود قرار مىدهد.
ولى آن روز هیچ یک از این امور وجود ندارد،
و به همین دلیل هنگامى که از مردم سؤال شود لِمَنِ الْمُلْکُ الْیَوْمَ”حکومت امروز از آن کیست”؟! مىگویند:
لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ:” براى خداوند یگانه پیروز است!” (سوره مؤمن آیه ۱۶).
اعتقاد به روز رستاخیز، و ایمان به آن دادگاه بزرگ که همه چیز در آن بطور دقیق مورد محاسبه قرار مىگیرد، اثر فوق العاده نیرومندى در کنترل انسان در برابر اعمال نادرست و ناشایست دارد، و یکى از علل جلوگیرى کردن نماز از فحشاء و منکرات همین است که نماز انسان را هم بیاد مبدئى مىاندازد که از همه کار او با خبر است و هم بیاد دادگاه بزرگ عدل خدا.
در حدیثى از امام سجاد (علیه السلام) مىخوانیم:
«کان على بن الحسین اذا قرء مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ یکررها حتى یکادان یموت» : هنگامى که به آیه” مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ” مىرسید، آن قدر آن را تکرار مىکرد که نزدیک بود روح از بدنش پرواز کند.( تفسیر نور الثقلین جلد اول صفحه ۱۹)
اما کلمه” یَوْمِ الدِّینِ“:
لفظ «دین» در معانى گوناگون به کار رفته است:
الف: مجموعهى قوانین آسمانى. «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ» (آل عمران، ۱۹)
ب: عمل و اطاعت. «لِلَّهِ الدِّینُ الْخالِصُ» (زمر، ۳)
ج: حساب و جزا. «مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ» «یَوْمِ الدِّینِ» در قرآن به معناى روز قیامت است که روز کیفر و پاداش مىباشد. «یَسْئَلُونَ أَیَّانَ یَوْمُ الدِّینِ» (ذاریات، ۱۲)
مىپرسند روز قیامت چه وقت است؟
قرآن در مقام معرّفى این روز، چنین مىفرماید: «ثُمَّ ما أَدْراکَ ما یَوْمُ الدِّینِ. یَوْمَ لا تَمْلِکُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً وَ الْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلَّهِ» (انفطار، ۱۸ ۱۹)
(اى پیامبر!) نمىدانى روز دین چه روزى است؟ روزى که هیچ کس براىکسى کارآیى ندارد و آن روز تنها حکم و فرمان با خداست.
و نیز در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) مىخوانیم که فرمود: یَوْمِ الدِّینِ، روز حساب است.( مجمع البیان ذیل آیه مورد بحث.)
«مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ» نوعى انذار و هشدار است، ولى با قرار گرفتن در کنار آیهى «الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» معلوم مىشود که بشارت و انذار باید در کنار هم باشند. نظیر آیه شریفه دیگر که مىفرماید: «نَبِّئْ عِبادِی أَنِّی أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِیمُ. وَ أَنَّ عَذابِی هُوَ الْعَذابُ الْأَلِیمُ» (حجر، ۴۹ ۵۰) به بندگانم خبر ده که من بسیار مهربان و آمرزندهام، ولى عذاب و مجازات من نیز دردناک است.
همچنین در آیه دیگر خود را چنین معرّفى مىکند: «قابِلِ التَّوْبِ شَدِیدِ الْعِقابِ» ( غافر، ۳)
خداوند پذیرندهى توبه مردمان و عقوبت کنندهى شدید گناهکاران است.
در اوّلین سورهى قرآن، مالکیتَ خداوند عنوان شده است، «مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ» و در آخرین سوره، مَلِکیت او. «مَلِکِ النَّاسِ»
پیامهای آیه:
۱ـ خداوند متعال، از جهات مختلف قابل عبادت است و ما باید حمد و سپاس او را به جا آوریم. به خاطر کمال ذات و صفات او که«الله» است، به خاطر احسان و تربیت او که«رَبِّ الْعالَمِینَ»است و به خاطر امید و انتظار رحم و لطف او که«الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» است و به خاطر قدرت و هیبت او که«مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ» است.
۲ـ قیامت، پرتوى از ربوبیّت اوست. «رَبِّ الْعالَمِینَ» «مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ»
۳ـ قیامت، جلوهاى از رحمت خداوند است. «الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ»
